«Η Ιατρική και Νοσηλευτική στην Αρχαία Ελλάδα»

Ανάπτυξη Θέματος

Η Νοσηλευτική είναι η τέχνη και η επιστήμη της ιατροφαρμακευτικής περιθάλψεως και περιποίησης ασθενών ή με ειδικές ανάγκες και γενικά αναξιοπαθούντων ατόμων σύμφωνα με τις οδηγίες των θεραπόντων  ιατρών. Βασικοί στόχοι της Νοσηλευτικής είναι  η προαγωγή της υγείας, η πρόληψη της ασθένειας , η φροντίδα ασθενών , αναπήρων , ανθρώπων που πεθαίνουν, η διατήρηση της ζωής, η ανακούφιση του πόνου, η υπεράσπιση του ασθενή, η διαμόρφωση ασφαλούς περιβάλλοντος, η έρευνα, η συμμετοχή στην διαμόρφωση πολιτικής υγείας στην διαχείριση ασθενών καθώς και η εκπαίδευση . Νοσηλεύω σημαίνει φροντίζω περιποιούμαι, προσφέρω ιατρική ή νοσοκομειακή βοήθεια σε ασθενή.. Αξίζει να σημειωθεί ότι το ρήμα «θεραπεύω» στην αρχαϊκή του εκφορά σήμαινε παρέχω φροντίδα εξ ου και το ουσιαστικό «θεραπαινίς» δηλαδή υπηρέτρια ή δούλη που παρείχε φροντίδες στους ασθενείς με την αρχαιοελληνική εννοιολογική σημασία .Προλογίζοντας την ιχνηλάτηση της Νοσηλευτικής στην αρχαία Ελληνική – Ελληνιστική ιστορική περίοδο πρέπει να τονίσουμε ότι τα  όρια της Νοσηλευτικής και της Ιατρικής  ήταν δυσδιάκριτα και οι θεραπευτές – γυναίκες και άνδρες- ασκούσαν ένα κράμα και των δύο

Η Ελλάδα με τον πολιτισμό και την  μακραίωνη ιστορία της αποτελεί το  λίκνο του Ευρωπαϊκού και Παγκόσμιου πολιτισμού η οποία έχει προικίσει την νοσηλευτική με τις καταβολές των ανθρωπιστικών αξιών που διέπουν την φροντίδα των ασθενών στην  Ελληνική παράδοση. Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός αποτέλεσε την απαρχή αυτού που σήμερα έχει εμφυσησθεί στους Έλληνες νοσηλευτές ενός μεγάλου σεβασμού για την ανθρώπινη ζωή και φροντίδα  της. Οι έννοιες «νοσηλευτική και γυναίκες»  ήταν άρρητα συνδεδεμένες συναισθηματικά  μεταξύ των από την εποχή της Αρχαίας Ελλάδος  μέχρι πρόσφατα.. Πεδίο της άσκησης του έργου της φροντίδας των  ασθενών από τις γυναίκες ήταν ο κλειστός χώρος της οικίας για την οποία κυριαρχούσε η φιλοσοφική – κοινωνιολογική άποψη γνωστή ως η ρήση «τα εν οίκω μη εν Δήμω» με αποτέλεσμα η διάσωση ελάχιστων ή έμμεσων μαρτυριών σε γραπτά κείμενα που να σώζονται μέχρι σήμερα όσον αφορά την άσκηση της Νοσηλευτικής στην αρχαία Ελλάδα .Παρ΄ όλα αυτά  η συνάφεια της γυναικείας φύσης και έκφρασης με αυτό που λέγεται φροντίδα ασθενούς όσον αφορά στην ελληνική πολιτιστική κληρονομιά εντοπίζεται  στο αρχαιοελληνικό πάνθεον ,προσωποποιημένη σε ανθρωπόμορφες γυναικείες θεότητες του ανθρωποκεντρικού πολιτισμού και θρησκευτικής αντιληπτικότητας των αρχαίων Ελλήνων.

Η μελέτη της εξελικτικής πορείας των πρώτων λαών της Γης, και ειδικά αυτών που έχουν μορφοποιήσει την θρησκεία τους μέσω της Μυθολογίας, δείχνει μια τάση αυτών των λαών για ταύτιση της Θρησκείας με την Ιατρική. Η πλειοψηφία των πρώτων λαών κατατάσσει την ιατρική στην κατώτατη βαθμίδα και δεν την αναπτύσσει σε ανάλογο βαθμό, ώστε να είναι ωφέλιμη για την ανθρωπότητα. Σε ορισμένους λαούς η ιατρική ήταν ανύπαρκτη έως μηδαμινή αναγιγνώσκοντας  το έργο του Ηρόδοτου Ιστορίαι 197 σκιαγραφώντας κοινωνίες των ο οποίων το θεραπευτικό σύστημα βασίζονταν στην αλληλεγγύη και στις υποκειμενικές φήμες. Εξαίρεση αποτελεί η αρχαία Ελλάδα, η οποία θέτει από τους προ-Ομηρικούς χρόνους την ιατρική ιδέα και την φροντίδα των ασθενών σε περίοπτη θέση και ο Ιατρός είναι άνθρωπος με «θεϊκές» ικανότητες , ένας μικρός ή μεγαλύτερος «Θεός» . Αυτό προσδίδει βαρύνουσα σημασία δια την ανθρωπότητα διότι οι αρχαίοι Έλληνες ήταν αυτοί που με τον λαμπρό τους πολιτισμό έθεσαν τις συμπαγείς βάσεις της ιατρικής και της νοσηλευτικής με επίκεντρο τον  άνθρωπο ( ανθρωποκεντρισμός) .Η άσκηση της νοσηλευτικής στην αρχαία Ελλάδα  είχε μία τριπολική διάσταση. Νοσηλευτική φροντίδα παρεχόταν α) «εν οίκω» στα στενά πλαίσια της οικογένειας, β) εν καιρώ πολέμου στα πεδία των μαχών από απλούς πολίτες , οπλίτες, ευγενείς οι οποίοι κατείχαν γνώσεις  της θεραπευτικής και της φροντίδας ασθενών και γ) σε πρώιμης μορφής οργανωμένα νοσοκομεία (θεραπευτήρια, Ασκληπιεία, ιατρεία, ιερούς ναούς) άλλοτε αμισθί ,άλλοτε υπο την μορφή «αναθημάτων», άλλοτε συνδυασμού και των δύο υπο την μορφή υλικών και ηθικών αμοιβών  (δωρεάν και συμβολικής αμοιβής αντίστοιχης της οικονομικής καταστάσεως ή ικανοποιήσεως  του ασθενή) αναλόγως  της κοινωνικής αναγνωρησιμότητας και των βιοηθικών αντιλήψεων δια τον ρόλο του ιατρού και του θεραπευτή «νοσηλευτή» της εκάστε περιόδου

Η θεραπευτική των αρχαίων Ελλήνων εξελίχθηκε σε τρείς ιστορικές περιόδους: Ι. Προϊπποκρατική περίοδο (3000 π.Χ.-5ο αιώνα π. Χ.): ΙΙ. Ιπποκρατική (5ος-3ος πΧ. αιών): συμπίπτει με το απόγειο του Ελληνικού Πολιτισμού ΙΙΙ. Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική  (3ος π Χ. αιών.). συμπίπτει με το αποκορύφωμα  του Ελληνικού Πολιτισμού

 Κορυφαίες προσωπικότητες της αρχαίας Ελλάδος όπως  θεραπαινίδων, νοσηλευτών ,ιατρών, ιατροφιλόσοφων, τραγικών ή  κωμικών ποιητών, φυσιολόγων, χημικών, φυσικών, ιστορικών, ποιητών επικών ή λυρικών έργων ,βοτανολόγων, φαρμακολόγων, νομοθετών κ.α. αρχαίων Ελλήνων που συνέβαλαν η ξεχώρισαν με το έργο τους ασχολήθηκαν άμεσα ή έμμεσα με την θεραπεία των ασθενών παραθέτοντας τις απόψεις ιατροφιλοσοφικές, επιστημονικές καινοτομίες , ανακαλύψεις , αναφορές των στην υπηρεσία των «υπηρετών» της Υγείας με σκοπό την Υγεία ψυχική και σωματική Επιγραμματικά αναφέρουμε..
13^ος αιώνας π.Χ. Αμφιάραος, Ασκληπιός, Ηπιόνη, Ορφέας, Χείρων ο Κένταυρος,12^ος αιώνας π.Χ. Αίγλη, Ακεσώ, Ιασώ, Μαχάων, Πανάκεια, Ποδαλείριος, Τελέσφορος, Υγεία,8^ος αιώνας π.Χ.Όμηρος,7^ος αιώνας π.Χ.Ησίοδος, Σόλων , Ζάλευκος,6^ος αιώνας π.Χ. Αισχύλος, Αλκμαίων ο Κροτωνιάτης, Αναξίμανδρος ο Μιλήσιος, Αναξιμένης ο Μιλήσιος, Εμπεδοκλής ο Ακραγαντίνος, Ηράκλειτος ο Εφέσιος, Θαλής ο Μιλήσιος, Κλεόβουλος ο Λίνδιος, Ξενοφάνης ο Κολοφώνιος, Πυθαγόρας ο Σάμιος, Φερεκύδης ο Βάβυος,5^οςαιώναςπ.Χ.Αναξαγόρας,Αριστοφάνης,Αρχέλαος,Δημοκήδης.Δημόκριτος,Ευριππίδης,Ηρόδοτος,Ιπποκράτης ο Κώος,  Λεύκιππος, Μέλισσος ή Μέλιστος, Παρμενίδης, Σοφοκλής, Σωκράτης, Φιλόλαος,4^ος αιώνας π.Χ.Αριστοτέλης, Επίκουρος, Ερυξίμαχος, Ηρακλείδης ο Ποντικός, Πλάτων,3^ος αιώνας π.Χ.Ερασίστρατος, Ηρόφιλος, Θεόφραστος ο Ερέσιος, Θρασύας ιατρός, Μένων, Στράτων ο Λαμψακηνός, Χρύσιππος ο φιλόσοφος,2^ος αιώνας π.Χ.Κρατεύας,1^ος αιώνας π.Χ.Ασκληπιάδης ο Βιθύνιος

1^ος αιώνας μ.Χ.Αθηναίος ο Ατταλειάτης , Αρεταίος ο Καππαδόκης, Διοσκορίδης, Πλίνιος Γάιος,2^ος αιώνας μ.Χ. Γαληνός

Η αποτύπωσις των γνώσεων της ιατρικής – νοσηλευτικής εκτός των αρχαίων κειμένων μας είναι γνωστή κι από διασωθέντα αναθήματα καθώς και από ειδικές πλάκες (στήλες),αγάλματα, χειρουργικά εργαλεία, παραστάσεις αγγείων,  τοιχογραφιών ,ανάγλυφων αναπαραστάσεων, νομισμάτων, αδιάψευστους μάρτυρες της φροντίδας των ασθενών στην αρχαία Ελλάδα. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι μία Αττική ερυθρόμορφη κύλικα ,(Βλ.εικόνα) του αγγειοπλάστη Σωσία περί το 500 π.Χ., όπου  αναπαρίστανται ο Αχιλλέας να επιδένει τραύμα στον  βραχίονα  του επιστήθιου φίλου και συμπολεμιστή Πατρόκλου. Στις τοιχογραφίες των ανακτόρων του Μίνωα στην Κνωσό υπάρχουν αναπαραστάσεις οφιοκρατουσων γυναικείων θεϊκών μορφών με θεραπευτικές ιδιότητες Από τις αρχαιολογικές σκαπάνες ήρθε στο φως  ανεπτυγμένο δίκτυο ύδρευσης αποχέτευσης στην Κνωσό συμβάλλοντας με τον σύστημα αυτό στην δημόσια υγεία και πρόληψη λοιμωδών νοσημάτων. .Ο Πλίνιος 1^ος αιών μ.Χ μας πληροφορεί ότι η Κρήτη υπήρξε πατρίς δένδρων με θεραπευτικές ιδιότητες και οι Κρήτες ήσαν γνώστες φυτών με ιαματικές ιδιότητες όπως το ασπλήνιο, το δαύκο, το δίκταμο... Στο Ασκληπιείο της Επιδαύρου βρέθηκαν το 1883 μ.Χ από τον αρχαιολόγο κ. Καββαδία δυο μεγάλες πλάκες του 4^ου αιώνα πΧ με περιγραφές 43 ιαμάτων διαφόρων νόσων. Την παρουσία παρόμοιων στηλών  βεβαιώνουν οι αρχαίοι περιηγητές  Στράβων, Παυσανίας, Πλίνιος.

Ι.Προϊπποκρατική ιστορική περίοδος (3000 π.Χ.-5ο αιώνα π. Χ.):Σύμφωνα με την Ελληνική Μυθολογία  η Ήρα , η μητέρα όλων των θεών , λατρευόταν στο Άργος ως η προστάτις όλων αυτών που ασκούσαν θεραπευτική ,η θεά Δήμητρα  και η Άρτεμιςήταν η προστάτιδες των μητέρων και των παιδιών, η θυγατέρα της Περσεφόνη θεράπευε πόνους των δοντιών και των οφθαλμών, η θεά «γλαυκώπις» Αθηνά θεράπευε την τυφλότητα ( «γλαυκώπις» η  ρίζα του ονόματος της οφθαλμολογικής πάθησης «Γλαύκωμα»),η Λητώ ήταν προστάτιδα των χειρουργικών τεχνών, η Ελευθερώ ή Ειλειθυία ήταν αρωγός των γυναικών κατά τον τοκετό και των εγκυμονουσών γυναικών  η Αφροδίτη προστάτευε τον έρωτα σαν έννοια σημαντική για την ψυχοσωματική ισορροπία τόσο για το σώμα-ύλη όσο και για το σώμα – ψυχή  εξ ου και ο ιατρικός όρος σήμερα «Αφροδίσια νοσήματα».. Η ιατρική τριάδα του Ολύμπου, οι "τρισσοί Αλεξίοιροι" είναι ο Απόλλων Ιητήρ, ο Παίων των Θεών ιητήρ -όπως αναφέρεται στην Ιλιάδα- η Παλλάδα Αθηνά ή Υγεία και η Άρτεμις.Σχετικά με τον Απόλλωνα ήταν μία εξέχουσα θεότητα της ιατρικής ,φρόντιζε για την υγεία των ανθρώπων , ήταν δημιουργός της θεραπευτικής με ανάλογους ιατροθρησκευτικούς θεσμούς προς τιμήν του, κάτι παρεμφερές με την σημερινή άποψη της θεοσεβούμενης αντίληψης  «Η προσβολή-ύβρη  του Θεού επιφέρει αρρώστια ή θάνατο. Αντίθετα η πίστη ο σεβασμός και η απόδοσις τιμών  στον Θεό επιφέρει το ύψιστο αγαθό της ανθρώπινης ζωής την Υγεία». Ο Ασκληπιός γεννηθείς στην Τρίκκη της Θεσσαλίας ίσως το 1300 π.Χ., ήταν ο θεός της ιατρικής ,γόνος του έρωτα του Αππόλωνα με την Κορωνίδα σύμφωνα με αναφορές του Ησίοδου («Ηοίαι)  και του Πινδάρου( Πυθιονίκαι ωδή Γ΄). Η σύζυγός του η Ηπιόνη μαζί με την θυγατέρα της Ιασώ ανακούφιζαν με τις φροντίδες των αυτούς που πονούσαν , ενώ από τις άλλες κόρες του Ασκληπιού η μέν Υγιεία αντιπροσώπευε το ύψιστο αγαθό της υγείας των ανθρώπων , η δε Πανάκεια θεράπευε κάθε νόσο η Αίγλη προσέφερε λάμψη, ακτινοβόλημα, λαμπρή φήμη, μεγαλοπρέπεια, μεγαλείο ,η Ακεσώ η θεραπεύτρια .τα ονόματα των οποίων συσχετίζονται με την υγεία και τη γιατρειά. Υιοί του ήσανο Μαχάων ο πρώτος χειρουργός , ενώ ο αδελφός του Ποδαλείριος θεράπευε τις «αόρατες πληγές», ακόμα και εκείνες της ψυχής αντίστοιχος του σημερινού παθολόγου., ο Τελεσφόρος αντίστοιχος του σημερινού νοσηλευτή , ο Ιανίσκος,  ο Αλεξήνωρ και ΆκεσιςΣύμβολό του ήταν ο  κυκλοτερώς ελισσόμενος  όφις σε ράβδο που παραμένει ακόμη και σήμερα  σύμβολο της Ιατρικής.

Στα Ομηρικά Έπη. αναφέρονται τα πρώτα στοιχεία για την Ιατρική και την Νοσηλευτική στην αρχαία Ελλάδα Ο Χείρων ο Κένταυρος διδάσκει περι το 1300 π.Χ. την Ιατρική στον Ασκληπιό Αχιλλέα, Ιάσωνα , Ηρακλή, Πηλέα , Διόσκουρο . Αναφορές για τον Χείρωνα Κένταυρο εντοπίζουμε σε κείμενα του Ησίοδου («Χείρωνος Υποθήκαι»)  ,Πίνδαρου , Ομήρου (Ιλιάδα ραψωδίαι Β 731, Δ 194, 219, Λ 518 ,Λ 832 Π 143, Τ 390), Πλούταρχου, και μεταγενέστερα του  Γαληνού Κλαύδιου. Ήταν ο «Προμηθέας της Ιατρικής» που χάρισε στους ανθρώπους την θεραπεία των ασθενειών. Ο ίδιος ο Όμηρος κατάγεται από οικογένεια Ασκληπιάδων. Οι υιοί του Ασκληπιού ο Μαχάων και ο Μελάμπους ασκούν και διδάσκουν την Ιατρική.. Ο.Μαχάων και ο Ποδαλείριος ακολουθούν τον Αγαμέμνονα βασιλιά του Άργους στην Τροία , προσφέρουν πολύτιμες υπηρεσίες στους τραυματισμένους Αχαιούς μαχητές με χαρακτηριστική την περίπτωση τραυματισμού του Μενέλαου βασιλιά της Σπάρτης και την αναζήτηση του Μαχάονα  , δια την θεραπεία , από τον Ταλθύβιο με εντολή του βασιλιά Αγαμέμνονα  . Ο δε Ποδαλείριος ήταν ο πρώτος ο οποίος  διέγνωσε την μανία του Αίαντα.  .( Ιλιάδα Ραψωδίες Δ,189-219 Μαχάων Β 732,Δ 193, 200,Λ 506, 512, 517, 598, 613, 833, Ξ 3  Ποδαλείριος Β 732 Λ 833) Ο ¨Όμηρος εξιστορεί τουλάχιστον 100 περιπτώσεις τραυματισμών και θεραπευτικών μέσων που αναφέρουν την εξοικείωση του με την ανατομία και τους τρόπους θεραπείας των βίαιων «πολεμικών» τραυμάτων με αποτέλεσμα μέχρι σήμερα η διεθνής ιατρική ορολογία να περικλείει σημαντικότατο αριθμό Ομηρικής προελεύσεως ονομασίες  τραυμάτων , καταγμάτων, ανατομικών όρων,  και για πρώτη φορά εμφανίζονται ορολογίες όπως  «απολυμαίνεσθαι», «Κενταύριο», «υοσκύαμος». Γίνεται διάκριση των ιατρικών ειδικοτήτων, της παθολογίας (Ποδαλείριος) ,της χειρουργικής (Μαχάων) και της νοσηλευτικής (Τελέσφορος)… Περιγράφονται σχεδόν όλα τα είδη των τραυμάτων (140 συνολικά) , της περίθαλψης ή θεραπείας σοβαρών σωματικών και ψυχικών προβλημάτων υγείας σε συνθήκες πολεμικής αναμέτρησης που οφείλονται στα όπλα της εποχής και στην ψυχοσωματική εξουθένωση των πολεμιστών. Τραύματα της κεφαλής, του τραχήλου, των άκρων, του θώρακα, των εσωτερικών οργάνων που μάλιστα χαρακτηρίζονται ιδιαίτερα επικίνδυνα , κατάγματα του μηριαίου, της κνήμης, των οστών της ποδοκνημικής αρθρώσεως, των γονάτων κλπ. Τα τραύματα διακρίνονται σε επιπόλαια ή βαθιά ,σε επικίνδυνα ή όχι , σε διαμπερή ή τυφλά Πολλοί από τους ανατομικούς όρους εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται και σήμερα όπως μέτωπο, φρύδι, οφθαλμός, ρίνα, κρόταφος, αυχένας, όσφυ, κλείδα, ώμος ,στέρνο, στήθος, στόμαχος, λαπάρα, όζος, ισχύον, κοτύλη, μηρός, γόνατο, κνήμη,. κλείδωση, βραχίονας, αγκώνας, ωλένη, καρπός, δάχτυλα, χείρα, πόδι νεύρα, τένοντες, μύες , καρδιά,. «Αχίλλειος πτέρνα»  «ιατρός» «Ίων» Ιητήρ» «Ιάομαι»=ο θεραπεύων  Ιατρός είναι ομηρική λέξη (Ομήρου Ιλιάδα ,Π.2=Α.514 και αλλού) Στην Ιλιάδα και στην Οδύσσεια παρουσιάζονται οργανωτικές και διοικητικές αρχές περίθαλψης στα πεδία των μαχών, με τη μορφή μονίμων χειρουργείων «κλισίας» και ειδικών φορείων μεταφοράς ασθενών. Η μεταφορά δηλώνονταν με τη χρήση του επιρρήματος «φοράδαν», δηλαδή με φορείο. Η λέξη «κλισίη» προέρχεται από τη λέξη κλίνη, που σημαίνει παράπηγμα, αυτοσχέδιο οίκημα. Είναι προφανές ότι επρόκειτο για σταθμό Α' Βοηθειών. «Ισχάνω» επικός τύπος του κρατώ, εμποδίζω, αναχαιτίζω , όπου η σύγχρονη και πλέον διεθνής αντίστοιχη ιατρική λέξις είναι η καρδιακή πάθηση «Ισχαιμία». «Μερμίζω», «Κλονέω» , «Εμπάσσω» «Καρέζω», «Δηλήμων», «Φοιτάω», «Διατριβώ», «Λάξ»  «Αλλοφρονώ», «Θυμός», «Φρένας»,«Κατευνάω», «Ειμένοι» αντίστοιχα του μεριμνώ, κλονίζω-κλονισμός, πασπαλίζω- έμπασις ,  αγγλιστί Care  Ελληνιστί Φροντίδα- φροντίζω, αγγλιστί Delete  Ελληνιστί Διαγραφή, φοιτητής, διατριβή, λάκτισμα, αλλόφρων, Θυμικό, Σχιζοφρένεια – Φρενοκομείο , κατευνάζω- κατευναστικά φάρμακα ,ιματισμός «Κομίζω»  =θεραπεύω, επιμελούμαι, περιποιούμαι, «Κομιδή - κομίζω ή κομέω» = φροντίζω, επιμελούμαι, η θεραπεία, η φροντίδα, η επιμέλεια ενός ατόμου. Η Ομηρική λέξις έχει διασωθεί στην καθομιλουμένη στις σύνθετες λέξεις διακομιδή,  γηροκομώ, νοσοκομώ, γηροκομείο, πτωχοκομείο, φρενοκομείο, νοσοκομείο βρεφονηπιοκόμος νοσοκόμος, νοσοκόμα. …

Στοιχεία για την ενασχόλησιν των γυναικών με την υγεία εντοπίζουμε και στα Ομηρικά Έπη Στην Ιλιάδα του Ομήρου αναφέρεται η Αγαμήδη , θυγατέρα του βασιλέα Αιγέα, που ήταν γνώστης όλων των θεραπευτικών βοτάνων της γής, και η Εκαμήδη , κόρη του βασιλέα της Τενέδου Αρσινόου, η οποία φρόντιζε τους τραυματίες του Τρωικού πολέμου. Η Ελένη της Σπάρτης έμαθε τα μυστικά των βοτάνων μαθητεύοντας στην Αίγυπτο δίπλα στην Πολυδάμα, φημισμένη θεραπεύτρια και βασίλισσα της Αιγύπτου. Όμηρος Ιλιάδα  Λ΄739-741, Λ' 624Στην Οδύσσεια η Κίρκη γνώριζε τις ιδιότητες των βοτάνων και μεταμόρφωσε σε χοίρους τους συντρόφους του Οδυσσέα , ενώ η μυθική Μήδεια ήταν γνώστης των μυστικών των βοτάνων σε τέτοιο βαθμό ώστε μνημονεύεται ως μάγισσα.  (Ευριπίδης , Μήδεια Στιχ. 385,718,789,806.) Όταν επισκέφθηκε ο Τηλέμαχος την Ελένη , ψάχνοντας τα ίχνη του πατέρα του Οδυσσέα, αυτή  απάλυνε το πόνο του με σταγόνες νηπενθίνης ,«το νηπενθές» , που έριξε στο κρασί του μαλακώνοντας τον πόνο και τον θυμό του. (νηπενθίνη = στερητικό μόριο νη + πενθος - δηλαδή φάρμακο που διώχνει το πένθος την στενοχώρια, «αντίδοτο» που διώχνει τους πόνους της ψυχής , τις θλίψεις, κάτι σχετικό με το σημερινό… αντικαταθλιπτικό φάρμακο)  Όμηρος Οδύσσεια Δ' 220-232 , Κ' 203-574.

Η αρχή της νοσηλευτικής ανάγεται στα αναρρωτήρια της αρχαίας Ελλάδος , όπως του του Αμφιάριου στο Μαυροδήλεσι του Ωρωπού, του Τροφωνίου κοντά στη Λειβαδιά και του Τιθόρεως στη Φωκίδα,όπου παρέχονταν κάποιας μορφή οργανωμένης νοσηλείας στους καταφεύγοντας εις αυτά. Τα αναρρωτήρια αυτά προϋπήρχαν των Ασκληπιείων παρόλο που ο επικρατέστερος τρόπος νοσηλείας ήταν η κατ' οίκον περίθαλψη.. Στην Κλασσική Ελλάδα η οργάνωση υπηρεσιών υγείας εκφράζεται μέσα από τους Ναούς-Θεραπευτήρια, τα Ασκληπιεία, όπου ασκούνταν η ιατρική ως μείγμα φυσικών δυνάμεων και παρατηρήσεων Στα Ασκληπιεία, όπου γίνονταν θεραπευτικές εργασίες, της όλης διαδικασίας προΐστατο ο Πρωθιερέας ή Μεγάλος Ιερέας και τον βοηθούσαν οι Πυροφόροι, που εκτελούσαν χρέη διακόνου και βοηθών στις ιατρικές εργασίες, οι Ιερομνήμονες και οι θεράποντες.. Δια τους θεράποντες πρέπει να πούμε ότι πρόκειται για απλούς υπηρέτες ή υπηρέτες του ασθενή που ασκούσαν έργο της αποκλειστικής φροντίδας του ασθενή. Σύμφωνα με στήλη που ανευρέθηκε στην Επίδαυρο υπάρχει αναφορά ενός υπηρέτη που  συνόδευσε ασθενή κατά την μεταφορά του από τις Φέρες της Θεσσαλίας στην Επίδαυρο. Αλλού αναφέρονται θεράποντες που έβγαλαν έξω από το Άβατο του Ασκληπιείου της Επιδαύρου κάποιον ασθενή που πονούσε το πόδι του βοηθώντας τον στην μετακίνηση του .Οι θεράποντες κατείχαν ιατρική εμπειρία και ευρίσκονταν στην Υπηρεσία του Ιερού, χωρίς οι ίδιοι να αποτελούν ιερείς και διέμεναν σε ειδικό οίκημα . Αναφέρεται ότι μέσα στην οργανωτική δομή των Ασκληπιείων υπήρχε η τάξη  των «Ζακόρων» ή «νακόρων» οι οποίοι φρόντιζαν τους ασθενείς και τα καθήκοντά τους αποτελούσαν ένα μείγμα καθηκόντων υπηρετών και νοσοκόμων. Ο νακόρος ή ζακόρος δεν ήταν άντρες αλλά γυναίκες και το γυναικείο αυτό αξίωμα ήταν ετήσιο. Ασκληπιεία υπήρχαν διάσπαρτα (περίπου 300) στον αρχαίο Ελληνικό χώρο με επιφανέστερα  στην Τρίκκη Θεσσαλίας, στην Επίδαυρο Αργολίδος στην Επίδαυρο Λιμηρά, στην Αθήνα, στην Ελευσίνα και στον Πειραιά της Αττικής,  στην Κνίδο και στην Πέργαμο της Ιωνίας, στην Ρόδο στην Κυρήνη της Λιβύης,  στην Κώ, στον Κρότωνα και στον Τάραντα της Κάτω Ιταλίας , στην Γόρτυνα της Αρκαδίας, στην Μεσσήνη, στις Αχαρνές, στην Ταρσό, της Τιθορέας, της Τιτάνης, στη Σικυωνία , της Ναυπάκτου, της Λισού και της Λεβήνας στην Κρήτη, στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Στην ουσία ήταν θεραπευτήρια και θα τα αποκαλούσαμε ως τα πρώτα νοσοκομεία και τους παρέχοντες θεραπεία, νοσηλεία , φροντίδα στους ασθενείς  τους πρώτους ιατρούς, νοσηλευτές, νοσηλεύτριες.

ΙΙ. Ιπποκρατική ιστορική περίοδος (5ος-3ος πΧ. αιών):Ο Ιπποκράτης γεννήθηκε στην Κω και πιθανότατα στην παλιά πρωτεύουσα του νησιού, την Αστυπάλαια κοντά στη σημερινή Κέφαλο το 460 π.Χ. ή «κατά το πρώτο έτος των ογδοηκοστών Ολυμπιακών αγώνων» ,και πέθανε σε ηλικία 104 ετών γύρω στο 370 π.Χ. μεταξύ Λάρισας και Γυρτώνης . Πρώτος θέτει τις επιστημονικές βάσεις της Ιατρικής θεμελιωτής της ιατρικής φιλοσοφίας, της βιοηθικής, της ηθικής δεοντολογίας και εξηγεί τις μεθόδους θεραπείας των ασθενειών. Η τεράστια συμβολή του είναι ότι διαχώρισε την ιατρική από τη θρησκεία και τον μυστικισμό και τη στήριξε στην παρατήρηση και τη λογική θέτοντας επίσης τις βάσεις της ιατρικής δεοντολογίας.(Όρκος του Ιπποκράτη )Η ορθολογιστική κατεύθυνση, παρά τις περιορισμένες γνώσεις της εποχής του στην ανατομία και τη φυσιολογία του ανθρώπου , του επέτρεψε να φτάσει σε εκπληκτικές διαγνωστικές μεθόδους και θεραπείες, η αξία των οποίων ακόμη και σήμερα αναγνωρίζεται και διδάσκεται . Τα έργα του Ιπποκράτη χαρακτηρίζονται από πολύ σημαντικό επιστημονικό χαρακτήρα, δίνοντας πολύ μεγάλη σημασία στις ηθικές αρχές του Ιατρικού και κατ΄ επέκταση του νοσηλευτικού επαγγέλματος. Με  πληθώρα λεπτομερειών εδίδασκε στους μαθητές του την περιποίηση τραυμάτων με την χρήση φαρμακευτικών μέσων (βρασμένο  ύδωρ ή οίνος λ.χ.) όπως και την ατομική καθαριότητα των ασθενών.. Εκτός από θεμελιωτής της υπο τον γενικότερο όρο Ιατρικής έθεσε τις βάσεις της εξειδικευμένης ιατρικής , της Παθολογίας («Ιπποκράτειο προσωπείο» ασθενών με στρεπτοκοκκική περιτονίτιδα), της Χειρουργικής , της Ορθοπαιδικής-Τραυματολογίας (Ιπποκράτειος ανάταξη της εξάρθρωσης του ώμου) και της  επιδεσμολογίας  (οι κανόνες της οποίας έχουν άμεση εφαρμογή στην σημερινή νοσηλευτική)Σε μερικά Ιπποκρατικά κείμενα ανιχνεύονται μαρτυρίες από γυναίκες σε θεραπευτικό ρόλο οι οποίες αποκλειστικά παρείχαν φροντίδες σε γυναίκες , όπως η «ομφαλοτόμος» και η «ιητρεύουσα».( Ιπποκράτης «περί γυναικείων παθών» , 1.46 (Λ 106) , 1.68 (Λ 8.145) Η Archterberg υποστηρίζει ότι μεταγενέστεροι όπως ο Πλίνιος (50 μ.Χ.) ο Στράβων και ο Θεόφραστος στα κείμενά τους αναφέρουν ότι η βασίλισσα της Εφέσου Αρτεμισία μπορούσε να θεραπεύσει πολλές γυναικολογικές παθήσεις και χρησιμοποιούσε δια τον σκοπό ειδικά βότανα  Στην αρχαία Ελλάδα, αν και η κοινωνία ήταν καθαρά πατριαρχική, υπάρχει μια ιστορία ή και μύθος, που δείχνει ότι υπήρχε κάποια …ανοχή πάνω στο θέμα της συμβολής της γυναίκας στην θεραπεία των ασθενών. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο μύθος της Αγνοδίκης«….Στο δικαστήριο την υπερασπίστηκαν οι γυναίκες των κατήγορων με αποτέλεσμα στο τέλος της δίκης να αλλάξουν τον νόμο έτσι ώστε και οι ελεύθερες γυναίκες να έχουν το δικαίωμα φοίτησης σε ιατρικές σχολές……»Οι Hefts  και Jones υποστηρίζουν ότι στην αρχαία Ελλάδα  υπήρχαν ειδικές νοσοκόμοι, οι τροφοί, που φρόντιζαν παιδιά .Ο Reinact κάνει μια ,μικρή αναφορά για την νοσηλευτική στον αρχαίο κόσμο αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι  «…αναμφισβήτητα οι γυναίκες, οι οποίες θα μπορούσε κανείς να πει ότι γεννήθηκαν αρωγοί των ασθενών, ήταν αυτές που εκτελούσαν εργασίες που αφορούσαν τη φροντίδα ασθενών για όλες τις ιστορικές εποχές» ενώ ο Delougery αναφέρει ότι «..στην αρχαία Ελλάδα οι νοσηλευτικές φροντίδες ήταν καθήκον των γυναικών του σπιτιού, ελεύθερων ή δούλων».Ο Θουκυδίδης (4^ος αιών π.Χ.) αναφέρει ότι, τον καιρό επιδημίας πανώλης που ενέσκηψε στην αρχαία Αθήνα , φροντίδες στους ασθενείς παρείχαν οι γυναίκες της οικογένειας, οι δούλοι και οι φίλοι τους . (Θουκυδίδης Ξυγγραφή 2.51)Ο Δημοσθένης (4^ος αιών π.Χ.) αναφέρεται σε ένα δικανικό λόγο του στην εμπλοκή των γυναικών σε θέματα φροντίδας .Αναφέρεται ένας Αθηναίος πολίτης ο Φράστωρ , όντας σοβαρά ασθενής , δέχθηκε τις φροντίδες από μια γυναίκα με την οποία συζούσε και για τον λόγο αυτό κατέστησε σε γενικό κληρονόμο τον υιό που απέκτησε μαζί της . .Ο Δημοσθένης ενεργώντας ως δικηγόρος της εποχής κάνει μια σημαντική αναφορά στην συμβολή των γυναικών σχετικά με την φροντίδα των νοσούντων αναφέροντας χαρακτηριστικά  «…όλοι γνωρίζετε πόσο πολύτιμες είναι οι γυναίκες στην ασθένεια όταν παραστέκονται και βοηθούν έναν άρρωστο άνθρωπο..»(Δημοσθένης , Κατά Νεαρών,59.55-60) Ο Ξενοφών (5^ος – 6^ος  αιών π.Χ.)

αναφέρει τον Αθηναίο πολίτη ονόματι Ισόμαχο, που σε οδηγίες προς την νεαρά σύζυγό του, ανέφερε ότι μέσα στα συζυγικά καθήκοντά της για την φροντίδα του οίκου ήταν να επιβλέπει και τη φροντίδα των ασθενών δούλων. (Ξενοφών Οικονομικά 7.37 )

Όπως η Ιατρική έτσι και η Νοσηλευτική χρησιμοποιεί την Ιπποκρατική Ιατρική ως πρόδρομό της   και συχνά υποστηρίζεται ότι ο Ιπποκράτης δεν αναφέρει «νοσοκόμες νοσοκόμους» αλλά βοηθούς ιατρών ή «υπηρέται» της ιατρικής σε καμία περίπτωση με υποτελιακό χαρακτήρα αλλά ως χρήσιμο και πολύτιμο βοηθό του ιατρού  στην θεραπεία του ασθενή.  .Οι Dock  και  Stewart  αναφέρουν ότι ο Ιπποκράτης στα κείμενά του αναφέρει λεπτομερειακώς αυτό που σήμερα ονομάζουμε νοσηλευτική και τέχνη της νοσηλείας.. Σχετικά με την ύπαρξη βοηθών οι αναφερόμενοι «Υπηρέται» ο Ιπποκράτης έδωσε σαφείς οδηγίες το πώς συνεργάζονταν με το ιατρό  αναφέροντας χαρακτηριστικά  από το έργο του «Χειρουργική» …«Τα δ΄ες χειρουργιήν κατ΄ιατρείον ΄ο ασθενέων ΄ο δρών΄οι ΥΠΗΡΕΤΑΙ΄ (!)…» «Χειρουργική» κατ΄ιατρειον παρ.2«Οι δε περί τον ασθενέοντα(«Υπηρέται»), το μέν χειριζόμενον ,ως αν δοκή ΄τοδε άλλο σώμα κατεχόντων, ως αν ατρεμέη, ακούοντες του εφεστεώτος» «Χειρουργική» κατ΄ιατρειον παρ.6 Ο Πλάτωνας διαιρούσε την Ιατρική σε τέσσερις κλάδους την φαρμακευτική, την χειρουργική, την νοσογνωμική και την βοηθητική η δε τελευταία χαρακτηρίζει την σημερινή νοσηλευτική

ΙΙΙ. Αλεξανδρινή ή Ελληνιστική ιστορική περίοδος (3ος π Χ. αιών.).Οι μετά τον Ιπποκράτη ασχολούμενοι με την Ιατρική είναι οι γιοι του Θεσσαλός και Δράκων, ο γαμπρός του Πόλυβος, ο Διοκλής ο Καρύστιος, ο Πραξαγόρας, ο Πλάτων, ο Αριστοτέλης και ο Θεόφραστος. Κατά την Ελληνιστική περίοδο από αναφορές του Πλούταρχου(1^ος αιώνας μ.Χ.)  και του Αρριανού (2^ος αιώνας μ.Χ.) διαπιστώνουμε ότι ακόμη και ίδιος ο Μέγας Αλέξανδρος έδειξε μεγάλη έφεση στα μαθήματα της ιατρικής που του εδίδαξε ο Αριστοτέλης και τα εφάρμοσε στην ζωή του. Στα πεδία των ενδόξων μαχών εδίδασκε και έδινε συμβουλές ,συνταγές για την  θεραπεία – φροντίδα, ο ίδιος στους τραυματίες οπλίτες του, πώς να υπομένουν τα τραύματά των με ολιγότερο πόνο και πώς να τα νοσηλεύουν  ώστε κατά γενική ομολογία η κλίση και η φύση του προς κάθε επιστήμη συνεπαγόμενης και της ιατρικής- νοσηλευτικής  αποτελούσαν τα κυριότερα γνωρίσματα των αρετών του Μεγάλου Αλεξάνδρου (Πλούταρχος «Αλέξανδρος» 8).Κατά την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου η σύνθεση των «υποστηρικτικών» δυνάμεων του στρατεύματος ,εκτός των άλλων( τεχνητών μηχανικών ,επιστημόνων, διανοούμενων , σοφών, ανθρώπων των γραμμάτων και των τεχνών  της εποχής του) τον ακολουθούσαν ιατροί κάτι σαν το σύγχρονο «εκστρατευτικό υγειονομικό στρατιωτικό σώμα» , όπως ο Φίλιππος Ακαρνάνας ,Κριτόδημος ,Γλαυκίας ,Αριστοτέλης, Παυσανίας Δράκων του Ιπποκράτους, Ιπποκράτης του Δράκοντος, Κριτόβουλος ο Κώος, , Πείθων του Σωσικλέους κ.λ.π. .Ιδιαίτερης εκτιμήσεως ,«προσωπικός» σήμερα θα λέγαμε, ιατρός του Μεγάλου Αλεξάνδρου ήταν μεταξύ άλλων ο Φίλιππος ο Ακαρνάν όπου αναφορές δια το κύρος και την εμπιστοσύνη που έτρεφε για την ιατρική παρακολούθηση και θεραπεία  του και των  εταίρων του (αναφορές στον θάνατο Κλείτου, Ηφαιστίωνα) είναι μνημονευμένα κατ΄ επανάληψη στο έργο «Αλεξάνδρου Ανάβαση» του Αρριανού στο κεφάλαιο IV π.8Αποκορύφωμα της Ιατρικής στα Ελληνιστικά έτη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και των επιγόνων του  ήταν η καταγεγραμμένη ιατρική σε αρχαία κείμενα στην Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου την οποία ίδρυσε συμβάλλοντας  στην διάδοση και στην εφαρμογή της σε όλη την οικουμένη .Άλλο ένα από τα χιλιάδες ευεργετήματα στην ανθρωπότητα της εκπολιτιστικής εκστρατείας του Στην Αλεξάνδρεια, της εποχής των Πτολεμαίων, άκμασε η ιατρική υπό την προστασία των ηγεμόνων της πόλης. Ερευνητές από όλα τα μέρη ερχόντουσαν για να μελετήσουν. Η σπουδή της ιατρικής στην Αλεξάνδρεια έγινε παγκόσμια γνωστή. Μεγάλα παραδείγματα της εποχής ήταν ο Ηρόφιλος και ο Ερασίστρατος Επίσης μεγάλη πρόοδος εκείνη την εποχή υπάρχει και στη χειρουργική, εξαιτίας της μεγάλης ποικιλίας και ποιότητας των ιατρικών εργαλείων που δεν έχουν σχεδόν τίποτα να ζηλέψουν από τα δικά μας.Εν συνεχεία κατά την Ρωμαϊκή επικυριαρχία και την  υποδούλωση του αρχαίου ελληνισμού διακεκριμένη προσωπικότητα της εποχής ήταν ο Γαληνός καταγόμενος από της Έφεσο της Ιωνίας Η ιατρική του Γαληνού περιλάμβανε έρευνες, πειράματα, πορίσματα δυναμικής φυσιολογίας, παθοφυσιολογίας του ασθενή, ιστολογίας , θεραπευτικές , φαρμακευτικές τεκμηριώσεις αλλά και αναφορές σε ιατροφιλοσόφους με παράλληλη ανάπτυξη της ιστορίας της ιατρικής επιστήμης

ΣυμπεράσματαΤο παρόν άρθρο δεν ήταν ένα ακόμη  ιστορικό κείμενο αφού τα προαναφερθέντα  στοιχεία προέρχονται ως επί το πλείστον από δευτερογενείς πηγές τα οποία συλλέχθηκαν δια να παρουσιάσουν την ιστορική διαχρονικότητα της νοσηλευτικής που αναπτύχθηκε στην  αρχαία Ελλάδα αλλά και την  σημασία της συμβολής της στην παροχή νοσηλείας στους ασθενείς. Είναι άξιο μνείας ή απορίας, με την πληθώρα Ακαδημαϊκών- Πανεπιστημιακών- συγγραφικών- ιστοριογνωσιακών-επιστημονικών μελετών ,το ότι στην σύγχρονη Ελλάδα εν έτος 2006 να μην  έχει επιχειρηθεί μια επίσημη  μελέτη και συγγραφή της ιστορίας της νοσηλευτικής στην αρχαιοελληνική και ελληνιστική εποχή , εκτός από ελάχιστες σποραδικές «ρομαντικές» απόπειρες, προσπάθειες ή αναφορές  οι οποίες καλύπτουν περιορισμένο φάσμα της μακραίωνης ιστορίας της νοσηλευτικής μη εξαιρουμένης και της παρούσης! .Την εποχή εκείνη το έργο της νοσηλευτικής αποτελούσε μίαν Θεάρεστη ανθρωπιστική πράξη με σεβασμό στην προσωπικότητα του ασθενή. Πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες δημιούργησαν την ολιστική θεραπεία  και αντιμετώπιζαν  τον κάθε ασθενή ως ξεχωριστό, ως  μοναδική προσωπικότητα. Δεν τον έβλεπαν ως αριθμό, ως μονάδα, ως προϊόν παραγωγικότητας και ως  πελάτη όπως η σύγχρονη πραγματικότητα έχει υποταχθεί σε ιδιοτελή συμφέροντα , οι λειτουργοί υγείας τείνουν να «μεταλλαχθούν» σε τεχνοκράτες συντεχνιακούς επαγγελματίες, τα νοσοκομεία σε κερδοφόρους η ζημιογόνους οργανισμούς βάσει διαφόρων οικονομικών κριτηρίων και δεικτών. Σκοπός ήταν  η θεραπεία και όχι ο πρόσκαιρος εν ζωή πλουτισμός ή η άνοδος  των οικονομικών δεικτών ή των αριθμών , αφού ο ίδιος ο Ιπποκράτης με απτά παραδείγματα αρνήθηκε πλούσια δώρα από βασιλείς και πλουσίους, δίνοντας άλλη διάσταση στο λειτούργημα που ο ίδιος ήθελε να ασκεί .Μην ξεχνούμε όταν ο Πέρσης βασιλιάς Αρταξέρξης του έστειλε δώρα , τα οποία ο Ιπποκράτης επέστρεψε λέγοντας…«ΜΕΤΑΠΕΜΠΟΜΕΝΟΥ ΑΥΤΟΝ ΕΠΙ ΤΙΜΑΙΣ ΤΑΙΣ ΚΑΤ΄ ΑΥΤΟΝ ΙΣΙΑΙΣ ΚΑΙ ΔΩΡΟΙΣ …ΟΤΙ ΠΟΛΕΜΙΟΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΟΣ ΕΧΘΡΟΣ ΥΠΗΡΧΕ ΤΟΙΣ ΕΛΛΗΣΙΝ»..Αποτελούσε ένα κοινωνικό λειτούργημα , βασικό στοιχείο του σκοπού και του έργου της νοσηλείας ασθενών ,προσδίδοντας  στην αρχαία Ελλάδα την σημασία και τον ανθρωποκεντρισμό που είχαν σαν κύρια προτεραιότητα  βαρυνούσης σημασίας   του  πολιτισμού  την εποχή εκείνη. Σήμερα ο ανθρωποκεντρισμός υποχωρεί έναντι του τεχνοκρατικού ορθολογισμού  της «παγκοσμιοποίησης» των υπηρεσιών υγείας ίσως ουδεμία σχέση έχει με την πραγματική αρχαιοελληνική ερμηνεία. Δεν ήταν λέξη κενού περιεχομένου , επιφανειακής προσέγγισης ή εφαρμογής .Σε όλες  τις πτυχές της αρχαιοελληνικής νοσηλείας ο ασθενής αντιμετωπιζόταν ως βιολογικό όν, ως πνευματικό όν που ξεχώριζε από τα υπόλοιπα, εν ζωή ή εν αναμονή θανάτου, όντα (Αριστοτέλης «Ηθικά Νικομάχεια» ) που σημαίνει ότι οι αξίες και οι ανάγκες του αναδύονταν από το σώμα , την υλική πλευρά της ζωής, αλλά και το Πνεύμα, το Λόγο και την Ψυχή., την άϋλη «αιθέρια» υπόσταση  του ανθρώπου. Ο αρχαιοελληνικός πολιτισμός ανάπτυξε σε μεγάλο βαθμό το πνεύμα , την αγωνιστικότητα, την πρωτοβουλία , την ελευθερία και πρώτοι οι αρχαίοι Έλληνες κατανόησαν ότι η εξερεύνηση του Σύμπαντος , του Κόσμου, του Ατόμου απαιτεί πρωτίστως την ανίχνευση του «έσω κόσμου» του ανθρώπου , την άρση των οδυνηρών απωθήσεων, του πόνου, του φόβου, του τρόμου, της αγωνίας, των πάσης φύσεως ανασταλτικών  συναισθημάτων επιβίωσης με αποτέλεσμα την Ποίηση, την Αρχιτεκτονική , την Ναυπηγική, τον Αθλητισμό, την αρχαία ελληνική γραμματεία, την λογοτεχνία, τη ρητορεία, το αρχαίο δράμα, την ιστορία , την ιστοριογραφία, το Θέατρο, την Φιλοσοφία, την Δημοκρατία, την Αστρονομία, τα Μαθηματικά, την Άλγεβρα , την Γεωμετρία, την Βιολογία, , την καλλιτεχνία, την μνημειακή γλυπτική , την κεραμική,  τον σεβασμό του ανθρωπίνου σώματος, της ψυχής, του Πνεύματος,  την ανάπτυξη της Ιατρικής , της Νοσηλευτικής.  Ο λειτουργός υγείας όφειλε να είναι ισχυρός χαρακτήρας, φιλόπονος, «πολλών αντάξιος άλλων», αγαθός ,σοβαρός, χρήσιμος, επιεικής,φιλάνθρωπος,φιλομαθής,ταπεινός,συνετός,αγνός,δίκαιος,ηθικός, ,με έντονη, πνευματική και ψυχική καλλιέργεια, σταθερότητα, επιδεξιότητα, τόλμη, ήταν αφιλοχρήματος, άρχων-  ελεύθερος απαλλαγμένος από το προσωπικό ή συντεχνιακό του συμφέρον όπως εδίδασκαν ο Ασκληπιός ,ο Ιπποκράτης ,ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

-Σήμερα έχουμε αναλογισθεί το κατά πόσον  εφαρμόζουμε όλα αυτά που εδίδασκαν από τα βάθη της αρχαιότητας οι αρχαίοι Έλληνες ¨?

-Σήμερα πόσοι από εμάς αναλογιζόμαστε τον θησαυρό της ιστορικής κληρονομιάς μας?

- Σήμερα,όλοι μας μη εξαιρουμένου του έχων την τιμή να σας ερωτά, όσοι ασχολούμαστε με τον πάσχοντα συνάνθρωπό μας, ποιος ψάχνει πρώτα το «εσωτερικό» και έπειτα τον «εξωτερικό»  κόσμο του ίδιου και του πλησίον του, εκείνου το περίφημου «Γνώθι σ΄ αυτόν»?

 -Σήμερα, στο χάραμα  του 21ου αιώνα, πρέπει να κάνουμε μια «αναδρομή» στο παρελθόν, στην αυτογνωσία, στην μεσότητα, στην άρνηση του εφήμερου εν ζωή υλικού πλουτισμού και να μάθουμε να φροντίζουμε την υγεία πρώτιστα του σώματος αλλά και  του πνεύματος., να εφαρμόζουμε την επιστήμη με τις πανάρχαιες αρετές και αξίες, με συνείδηση, φρόνηση και πνευματική θεώρηση.

Όλα αυτά θα ήταν ένα ιδανικό πρότυπο προσφοράς και έργου προς τον συνάνθρωπό μας από τον σύγχρονο ιατρό ,νοσηλευτή και νοσηλεύτρια ακολουθώντας πάντα την βασική εντολή του Ιπποκράτη …

«Ωφελέειν η μη βλάπτειν»…

Πρωτόκολλο Θρομβοπροφύλαξης σε Χειρουργικούς ασθενείς

Χειρουργικοί ασθενείς Χαμηλού κινδύνου ΦΘΕ Εάν ο ασθενής δεν φέρει οποιονδήποτε ενδογενή ή προδιαθεσικό παράγοντα κινδύνου ΦΘΕ, δεν χρήζει ιδιαίτερης προφύλαξης, εκτός από την πρώιμη και συχνή κινητοποίηση και την επαρκή ενυδάτωση Οι παρακάτω επεμβάσεις είναι Χαμηλού κινδύνου ΦΘΕ Κιρσοί κάτω άκρων Σκωληκοειδεκτομή Χολοκυστεκτομή απουσία χολοκυστίτιδος Αιμορροϊδεκτομή Ελάσσονες λαπαροσκοπικές επεμβάσεις Χειρουργικοί ασθενείς Μετρίου κινδύνου ΦΘΕ Συστηματική χορήγηση θρομβοπροφύλαξης Θρομβοπροφύλαξη με ΗΜΜΒ, ως μία υποδόρια ένεση ημερησίως στην προφυλακτική δόση που ενδείκνυται από τον κατασκευαστή για κάθε εμπορικά διαθέσιμη ΗΜΜΒ Η διάρκεια της προφύλαξης με ΗΜΜΒ τουλάχιστον μέχρι το τέλος της νοσηλείας ή την πλήρη κινητοποίηση του ασθενούς αν η νοσηλεία είναι παρατεταμένη Οι παρακάτω επεμβάσεις είναι μετρίου κινδύνου ΦΘΕ Όπως οι επεμβάσεις χαμηλού κινδύνου αλλά με περατεταμένη διάρκεια επέμβασης ή νοσηλείας λόγω περιεγχειρητικών ή μετεγχειρητικών επιπλοκών Ελάσσονος βαρύτητας επέμβαση σε ασθενείς ηλικίας 40 έως 60 χρόνων Μείζων χειρουργική επέμβαση σε ασθενείς <40 ετών χωρίς κανένα προδιαθεσικό παράγοντα  Λαπαροσκοπική χειρουργική σε παρατεταμένες χρονικά επεμβάσεις μείζωνος βαρύτητας Βαριατρική χειρουργική επέμβαση σε κατά τα άλλα χαμηλού κινδύνου ασθενείς (ΒΜΙ<50) Χειρουργικοί ασθενείς Υψηλού κινδύνου ΦΘΕ Για όλους τους υψηλού κινδύνου ασθενείς θρομβοπροφύλαξη με ΗΜΜΒ, εκτός αν υπάρχουν άλλες αντενδείξεις Σε  χειρουργικούς ασθενείς με κακοήθεια  θρομβοπροφύλαξη με ΗΜΜΒ υποδορίως μία φορά την ημέρα με διάρκεια χορήγησης 4 εβδομάδες από την ημέρα εξιτηρίου Σε μη καρκινοπαθείς χειρουργικούς ασθενείς η θρομβοπροφύλαξη με ΗΜΜΒ συνεχίζεται για 10 ημέρες μετά τη έξοδο από το νοσοκομείο. Σε υπέρβαρους ασθενείς χορηγούνται αυξημένες δόσεις ΗΜΜΒ, σύμφωνα με τις οδηγίες του κατασκευαστή Οι παρακάτω επεμβάσεις είναι Υψηλού κινδύνου ΦΘΕ Όλες οι μείζονες επεμβάσειςκοιλίας που αφορούν κακοήθη νόσο Μείζων επέμβαση κοιλίας σε ασθενείς > 40 ετών με ιστορικό προηγούμενης ΕΦΘ ή ενεργού καρκίνου ΧΑΠ Βαριατρική χειρουργική επέμβαση ΒΜΙ>35 Διάσπαση της αναστόμωσης

Florence Nightingale (1820 - 1910)

Famous for her work in the military hospitals of the Crimea, Nightingale established nursing as a respectable profession for women.

Florence Nightingale was born on 12 May 1820, and named after the Italian city of her birth. Her wealthy parents were in Florence as part of a tour of Europe. In 1837, Nightingale felt that God was calling her to do some work but wasn't sure what that work should be. She began to develop an interest in nursing, but her parents considered it to be a profession inappropriate to a woman of her class and background, and would not allow her to train as a nurse. They expected her to make a good marriage and live a conventional upper class woman's life.

Nightingale's parents eventually relented and in 1851, she went to Kaiserwerth in Germany for three months nursing training. This enabled her to become superintendent of a hospital for gentlewomen in Harley Street, in 1853. The following year, the Crimean War began and soon reports in the newspapers were describing the desperate lack of proper medical facilities for wounded British soldiers at the front. Sidney Herbert, the war minister, already knew Nightingale, and asked her to oversee a team of nurses in the military hospitals in Turkey. In November 1854, she arrived in Scutari in Turkey. With her nurses, she greatly improved the conditions and substantially reduced the mortality rate

She returned to England in 1856. In 1860, she established the Nightingale Training School for nurses at St Thomas' Hospital in London. Once the nurses were trained, they were sent to hospitals all over Britain, where they introduced the ideas they had learned, and established nursing training on the Nightingale model. Nightingale's theories, published in 'Notes on Nursing' (1860), were hugely influential and her concerns for sanitation, military health and hospital planning established practices which are still in existence today. She died on 13 August 1910.

Ιστορία Νοσηλευτικής

Ιστορία Νοσηλευτικής

α. Η ίδρυση της Νοσηλευτικής

Η Florence Nightingale (1820-1910) κατόρθωσε να εκτιμήσει τις νοσηλευτικές ανάγκες των Άγγλων στρατιωτών στον Κριμαϊκό πόλεμο του 1854.

Ίδρυσε την πρώτη στον κόσμο Νοσηλευτική Σχολή στο Λονδίνο, επισήμανε την εξατομικευμένη φροντίδα του αρρώστου και τη σημασία της προσωπικής και επαγγελματικής ακεραιότητας των νοσηλευτών. Περιέγραψε τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των εκπαιδευμένων νοσηλευτών και τόνισε τη σημασία του ενδιαφέροντος και της ενεργού συμμετοχής τους στην αντιμετώπιση κοινωνικών και υγειονομικών προβλημάτων.

Το 1899 ιδρύεται το Διεθνές συμβούλιο των Νοσοκόμων, κατά το ίδιο έτος παρέχεται πανεπιστημιακή εκπαίδευση στο Teachers Col1ege του Columbia Uniνersity της Νέας Υόρκης. Νοσηλευτικά βιβλία και περιοδικά εκδίδονται. Η νοσηλευτική ανεξαρτητοποιείται σαν αυτόνομο επάγγελμα με επιστημονική βάση, νοσηλευτές/τριες συμμετέχουν σε επιτροπές λήψης αποφάσεων για θέματα υγείας, ενώ η νοσηλευτική έρευνα εξελίσσεται. Αναπτύσσονται νέες θεωρίες, όπως της Virginia Henderson, της Abdel1ah, της Orem, της Peplau, της Traνelbee, της Κing, της Wiedenbaeh, της Roy, της Leνine, της Rogers, ενώ ιδρύονται πολλές σχολές διαφόρων επιπέδων σε πολλές χώρες του κόσμου.

β. Η εξέλιξη της Νοσηλευτικής στη Νεότερη και Νεότατη Ελλάδα

Η ελληνική Νοσηλευτική δεν έμεινε ανεπηρέαστη από την παγκόσμια ανάπτυξη της Νοσηλευτικής και ακολούθησε ισάξια πορεία στο πέρασμα των χρόνων, με ιδιαίτερα σημαντική ανάπτυξη τα τελευταία χρόνια.

Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, το 1453, η οργανωμένη Νοσηλευτική σταματά να αναπτύσσεται και αφήνεται στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Κατά την πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους οι γυναίκες προσέφεραν νοσηλευτικές υπηρεσίες. Αργότερα, και καθ' όλη τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, τα μοναστήρια αποτέλεσαν κέντρα κοινωνικής πρόνοιας και νοσηλευτικής περίθαλψης. Μετά την απελευθέρωση η υγειονομική κατάσταση της χώρας ήταν άθλια. Ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, Ιωάννης Καποδίστριας, ήταν γιατρός και κατά την επιδημία της πανώλης το 1829 έλαβε όλα τα μέτρα της απομόνωσης της Αίγινας και άλλων νησιών και πέτυχε την πρόληψη της εξάπλωσης της νόσου σε όλη την Ελλάδα.

Το 1835 ιδρύεται η Ιατρική Εταιρία Αθηνών και το 1837 η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το πρώτο Νοσοκομείο των Αθηνών ήταν το Στρατιωτικό Νοσοκομείο «Μακρυγιάννη» (1836) και το πολιτικό Νοσοκομείο «Η Ελπίς» (1836). 

Η πρώτη προσπάθεια εκπαίδευσης και κατάρτισης Νοσοκόμων έγινε από τη Βασίλισσα Όλγα το 1875 με την ίδρυση της πρώτης Σχολής Αδελφών Νοσοκόμων, της Σχολής του «Ευαγγελισμού», τρίτης παγκοσμίως. Το 1884 ιδρύεται το θεραπευτήριο «Ευαγγελισμός» σκοπός του οποίου ήταν « ... η κατά τους κανόνας της επιστήμης μόρφωσις νοσοκόμων γυναικών». Η φοίτηση στη σχολή είχε, αρχικά, διάρκεια 2 ετών και αργότερα έγινε τριετής. Το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της Σχολής είχε αντίκτυπο στη Νοσηλευτική Υπηρεσία του θεραπευτηρίου και στην παρεχόμενη νοσηλεία των ασθενών. Διοργανώνονται επιμορφωτικά μαθήματα, σεμινάρια και ειδικά συμπόσια. Απόφοιτοι της Σχολής μετεκπαιδεύονται στο εξωτερικό όπως και «Διπλωματούχες Αδελφές» άλλων χωρών επισκέπτονται τον Ευαγγελισμό και ενημερώνονται για την ελληνική Νοσηλευτική. Εργάζονται σκληρά με κόπο, πόνο, ιδρώτα και ηρωισμό και κατά τους Βαλκανικούς πολέμου ς (1912-1913) και κατά τον πόλεμο του '40-'41, όπως επίσης σε επιδημίες γρίπης (1918) και δάγγειου πυρετού (1928).

Είναι γεγονός αναμφισβήτητο ότι η ίδρυση αυτής της σχολής ήταν ορόσημο για την ελληνική Νοσηλευτική. Δεύτερο εξίσου σημαντικό βήμα ήταν η ίδρυση του «Συνδέσμου Ελληνίδων Νοσοκόμων» το 1923, σκοπός του οποίου ήταν: 1) η πρόοδος της Νοσηλείας, 2) η αμοιβαία βοήθεια των μελών αυτού και 3) η προαγωγή των συμφερόντων του επαγγέλματος της νοσηλείας. Το' 1929 ο Σύνδεσμος γίνεται δεκτός στο Διεθνές Συμβούλιο Νοσηλευτών. Το 1930 αλλάζει ο τίτλος του σε «Εθνικό Σύνδεσμο Διπλωματούχων Ελληνίδων Νοσοκόμων» και το 1988 σε «Εθνικό Σύνδεσμο Διπλωματούχων Νοσηλευτών-τριών Ελλάδας» (ΕΣΔΝΕ). Στη χρονική ακολουθία και κατά το έτος 1924, ιδρύεται η Σχολή Νοσοκόμων του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, η πρώτη στην Ελλάδα, με τριετές πρόγραμμα εκπαίδευσης από την ίδρυσή της, ενώ κατά το 1935 ιδρύεται το πρώτο Κέντρο Υγείας, στην Αθήνα. Το Μάιο του 1948 ιδρύεται το τμήμα Νοσοκόμων στο Υπουργείο Υγείας, το οποίο ήταν υπεύθυνο για τη Νοσηλευτική εκπαίδευση, την τήρηση Μητρώου Νοσηλευτών και για όλα τα θέματα που αφορούν στην άσκηση του επαγγέλματος. Ιδρύονται πολλές νοσηλευτικές σχολές στα νοσοκομεία και απαιτείται απολυτήριο τριτάξιου Γυμνασίου για την εισαγωγή στις σχολές. Ενδεικτικά αναφέρονται οι: Μ.Τ.Ε.Ν.Σ. «Σοφία Σλήμαν» του Περ. Γεν. Νοσ. Θώρακος Αθηνών «Η Σωτηρία», Μ.Τ.Ε.Ν.Σ. Γεν. Νοσ. Παίδων Πεντέλης, Μ.Τ.Ε.Ν.Σ. Περ. Γεν. Νοσ. Αττικής ΚΑΤ και άλλες, οι οποίες ανήκουν στο Υπουργείο Υγείας Πρόνοιας. Η εκπαίδευση διευρύνεται το 1960 με θέματα κοινωνικών επιστημών, Μεθόδων Διοίκησης και διδασκαλίας, Νομοθεσίας, Δημόσιας Υγιεινής, Παιδιατρικής και Ψυχιατρικής. Η Ελλάδα ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που εφάρμοσε γενικευμένο νοσηλευτικό πρόγραμμα, όπως η Αμερική και ο Καναδάς πολλά χρόνια πριν.

Προπτυχιακή εκπαίδευση στην Ευρώπη

Προπτυχιακή εκπαίδευση στην Ευρώπη

Ένας τρόπος για τη βελτίωση του επιπέδου των σπουδών μας, είναι η μελέτη των Ιατρικών σπουδών σε άλλες χώρες, η σύγκριση μαζί τους και η ενσωμάτωση των θετικών στοιχείων τους. Η διεθνής πραγματικότητα είναι πάντως πως η Ιατρική Εκπαίδευση αλλάζει μέρα με τη μέρα. Τα τελευταία χρόνια άρχισαν να μπαίνουν νέες προτεραιότητες, να εφαρμόζονται σύγχρονες εκπαιδευτικές πρακτικές και καινοτόμα συστήματα. Στόχος είναι φυσικά η καλύτερη προετοιμασία των νέων γιατρών για τις ανάγκες του αύριο.
Το κείμενο που ακολουθεί δε φιλοδοξεί να περιγράψει αναλυτικά τα εκπαιδευτικά συστήματα κάποιων χωρών, αλλά να προσφέρει μια πρώτη επαφή με διαφορετικές αντιλήψεις και εναλλακτικούς τρόπους εκπαίδευσης. Για περισσότερα, στο internet θα βρείτε πολλά, ενώ οι ανταλλαγές της HelMSIC, αλλά και το πρόγραμμα Erasmus, είναι ιδανικοί τρόποι για να γνωρίσετε τα συστήματα αυτά από πρώτο χέρι..... .διαβάστε περισσότερα

Δωρεάν σεμινάρια για νοσηλευτές διοργανώνονται από το περιοδικό International Journal of Medicine. Διαθέσιμα 21 νέα σεμινάρια σχεδιασμένα αποκλειστικά για νοσηλευτές.  


Tίτλοι διαθέσιμων σεμιναρίων
1.Blood Transfusion Fundamentals for Nurses
2.Developing Skills in Clinical Nursing
3.English for nurses Basic
4.Enteral Nutrition for Nurses
5.Ethics of Human Caring
6.Fundamentals of ICU Nursing
7.General Pharmacology for Nurses
8.Introduction to Emergency Nursing
9.Introduction to Home Care
10.Introduction to Operating Theatre Nursing
11.Nursing for patients with Complex Health Care Needs
12.Nursing Management 
διαβάστε περισσότερα